Menopauza, klimakterium cz.8 

 
Zioło szczególnie polecane w pierwszej fazie przekwitania to Niepokalanek pospolity - Vitex agnus-castus L., w zielarstwie wykorzystywane są liście i owoce. Zawiera: glikozydy irydoidowe, alkaloidy, olejek eteryczny, seskwiterpeny, beta-sitosterol, beta-sitosterol-3-O-glikozyd, kwas kawowy, kwas hydroksybenzoesowy, diterpeny.

Wyciąg z niepokalanka ma działanie wielokierunkowe: moczopędne, napotne, przeciwgorączkowe, rozkurczowe, regulujące układ dokrewny, antylaktogenne, antyandrogenne i estrogenne (zależy od wielu czynników), odkażające, uspokajające, przeciwdepresyjne, żółciopędne.
Podwyższa stężenie dopaminy i kwasu 5-hydroksyindolooctowego (5-HIAA -> końcowy produkt przemiany tryptofanu, jest metabolitem powstałym z dezaminacji serotoniny), a obniża stężenie serotoniny.

Zwiększa produkcję estrogenów. Pobudza i wzmaga czynność ciałka żółtego. Hamuje wydzielanie folikulostymuliny FSH, lecz podnosi stężenie lutropiny LH przysadkowej. Przywraca prawidłową równowagę hormonalną: progesteron-estrogeny. Usuwa przykre objawy przekwitania związane z zaburzeniami hormonalnymi na osi: podwzgórze-przysadka-jajnik oraz niedoborem progesteronu. I dlatego też obniża stężenie cholesterolu we krwi.

Szlak syntezy hormonów steroidowych z substratu, którym jest cholesterol poniżej. Jeśli powraca do równowagi ich produkcja to cholesterol jest na tę produkcję wykorzystywany i zmniejsza się jego stężenie we krwi.

Zapobiega zmianom zwłóknieniowym piersi.

Zapobiega i leczy endometriozę (zapalenie błony śluzowej macicy).

Znosi zespół napięcia przedmiesiączkowego i stabilizuje cykl menstruacyjny.

Jest antagonistą amfetaminy.
Łącznie z wyciągami kozłkowymi (walerianowymi) działa silniej przeciwbólowo i silniej uspokajająco niż gdy zastosujemy tylko jeden z tych wyciągów.

 

Ekstrakty z niepokalanka wzbudzają apoptozę komórek nabłonkowych, hamują proliferację

nabłonków i mają właściwości cytotoksyczne. Działają tak między innymi na komórki

gruczołu krokowego (utrudnia przerost). Apoptoza jest zorganizowanym procesem, w którym zawartość komórki jest pakowana w małe "paczki" otoczone błoną, aby mogły być usunięte przez komórki układu immunologicznego. Usuwa komórki podczas rozwoju organizmu, eliminuje komórki nowotworowe i te zainfekowane przez wirusy i utrzymuje równowagę organizmu.

 

Działanie antyandrogenne i estrogenne niepokalanka jest nadal sprawą kontrowersyjną.

Zależy ono od wypadkowej działania poszczególnych składników czynnych rośliny i ich

stosunków ilościowych. Jest także uzależnione od stosunków ilościowych hormonów

tropowych i płciowych u danej osoby.

Prolaktyna hamuje wytwarzanie estrogenów i dlatego inhibicyjne (hamujące) działanie niepokalanka na wydzielanie prolaktyny pozwala na zwiększone uwalnianie i działanie estrogenów.

 

Prolaktyna u kobiet i mężczyzn ogranicza

działanie alfa-reduktazy testosteronu i hamuje przekształcanie testosteronu w

dihydrotestosteron DHT. Więc nadmierne dawki niepokalanka mogą działać androgennie, a nie antyandrogennie, bowiem zmniejszają aktywność prolaktyny i jej hamujący wpływ na działanie 5-alfa-reduktazy testosteronowej.

Z drugiej jednak strony nadmiar prolaktyny powoduje zmniejszone uwalnianie gonadotropin, co powoduje zanik miesiączki u kobiet i impotencję u mężczyzn. Podanie w takiej sytuacji niepokalanka działa leczniczo.

Niepokalanek pobudza wytwarzanie progesteronu, który nasila trądzik pospolity i różowaty. Jeżeli niepokalanek zahamuje działanie i uwalnianie folikulostymuliny FSH, wówczas wystąpi hamujący wpływ na syntezę estrogenów w komórkach ziarnistych jajników; ponadto zajdzie inaktywacja (unieczynnienie) aromatazy przekształcającej androgeny w estrogeny. Wtedy będzie efekt androgenny po zastosowaniu niepokalanka. U mężczyzn niepokalanek poprzez hamowanie hormonu FSH może zatrzymywać spermatogenezę i syntezę białka wiążącego androgeny ABP, co wpływa negatywnie na proces wytwarzania plemników i płodność mężczyzny.

Niepokalanek wpływa na LH (lutropina) pobudzając jej wydzielanie, co działa stymulująco na owulację, wytwarzanie ciałka żółtego i syntezę progesteronu. U mężczyzn LH zwiększa wytwarzanie i uwalnianie testosteronu w komórkach Leydiga jąder. U kobiet lutropina LH zwiększa wydzielanie androstendionu i testosteronu w komórkach tekalnych pęcherzyków jajnikowych.

Jeśli w ustroju kobiety nastąpi aktywacja aromatazy i przekształcenie androstendionu i testosteronu w estrogeny (estron, estradiol) to jest efekt estrogenny i zmniejszenie objawów trądziku różowatego lub pospolitego. Jeśli w ustroju kobiety nastąpi uwolnienie androgenów wprost do krwi bez ich przemiany to jest efekt androgenny i pogorszenie objawów trądzikowych i nasilenie objawów, np. teleangiektazji (czyli trzeba sprawdzić na swoim organizmie).

Kiedy zastosować?

zespół napięcia przedmiesiączkowego. bolesne, nieregularne, miesiączkowanie; niepłodność spowodowana niewydolnością ciałka żółtego i niedoborem progesteronu; mlekotok; hiperprolaktynemia; poronienia związane z endometriozą; zwłóknienia piersi; zaburzenia hormonalne na osi - podwzgórze-przysadka-jajniki. Objawy związane z okresem przekwitania (menopauzy), ale w I fazie przekwitania. Trądzik pospolity i różowaty nasilający się podczas miesiączki (bez innych rodzajów trądzików).

Kiedy nie stosować?

Nowotwory piersi, niedobór prolaktyny, uczulenie na preparat, niedokrwistość, laktacja, ciąża. 

Jednoczesne przyjmowanie preparatów zawierających progesteron lub gestageny może wzmocnić działanie niepokalanka. Ze względu na działanie dopaminoergiczne może nastąpić osłabienie działania antagonistów receptorów dopaminy.

Zalecenie dot. ekstraktu suchego z niepokalanka: 250-280-300 mg 2 razy dziennie, rano i w południe. Należy ilość dostosować do danego organizmu, może się więc okazać potrzebna większa ilość.